English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 12/ मन्त्र 1
सूक्त - भरद्वाजः
देवता - द्यावापृथिवी, अन्तरिक्षम्
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - शत्रुनाशन सूक्त
द्यावा॑पृथि॒वी उ॒र्व॑१न्तरि॑क्षं॒ क्षेत्र॑स्य॒ पत्न्यु॑रुगा॒योऽद्भु॑तः। उ॑ता॒न्तरि॑क्षमु॒रु वात॑गोपं॒ त इ॒ह त॑प्यन्तां॒ मयि॑ त॒प्यमा॑ने ॥
स्वर सहित पद पाठद्यावा॑पृथि॒वी इति॑ । उ॒रु । अ॒न्तरि॑क्षम् । क्षेत्र॑स्य । पत्नी॑ । उ॒रु॒ऽगा॒य: । अद्भु॑त: । उ॒त । अ॒न्तरि॑क्षम् । उ॒रु । वात॑ऽगोपम् । ते । इ॒ह । त॒प्य॒न्ता॒म् । मयि॑ । त॒प्यमा॑ने ॥१२.१॥
स्वर रहित मन्त्र
द्यावापृथिवी उर्व१न्तरिक्षं क्षेत्रस्य पत्न्युरुगायोऽद्भुतः। उतान्तरिक्षमुरु वातगोपं त इह तप्यन्तां मयि तप्यमाने ॥
स्वर रहित पद पाठद्यावापृथिवी इति । उरु । अन्तरिक्षम् । क्षेत्रस्य । पत्नी । उरुऽगाय: । अद्भुत: । उत । अन्तरिक्षम् । उरु । वातऽगोपम् । ते । इह । तप्यन्ताम् । मयि । तप्यमाने ॥१२.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 12; मन्त्र » 1
भाषार्थ -
(ইহ) এই পৃথিবীতে (ময়ি তপ্যমানে) আমার তপশ্চর্যারত, (দ্যাবাপৃথিবী) দ্যুলোক এবং পৃথিবীলোক, (উরু অন্তরিক্ষম্) বিস্তৃত অন্তরিক্ষ, (ক্ষেত্রস্য পত্নী) সংসারক্ষেত্রের রক্ষিকা শক্তি [অগ্নি, বায়ু, এবং সূর্য আদি] (উরুগায়ঃ) মহাগীয়মান (অদ্ভুতঃ) অদ্ভুত পরমেশ্বর, (উত) এবং (বাতগোপম্) বায়ু দ্বারা সুরক্ষিত বা বায়ুর রক্ষক (অন্তরিক্ষম্) অন্তরিক্ষ (বে) সেই সব (তপ্যন্তাম্) তপশ্চর্যারত প্রতীত হোক।
टिप्पणी -
[যেমন সুখীর সব সংসার সুখময় এবং দুঃখীর দুঃখময় প্রতীত হয়, তেমনিই তপস্বীর সংসার তপশ্চর্যারত প্রতীত হয়। পরমেশ্বরও তাঁর কাছে তপস্বী প্রতীত হয়, যিনি বিশ্রাম না করে সংসারের রচনা এবং পালন করতে থাকেন। অন্তরিক্ষপদ দুই বার পঠিত হয়েছে। প্রথম পঠিত অন্তরিক্ষ হল সংসারব্যাপী মহা অন্তরিক্ষ, এবং দ্বিতীয় অন্তরিক্ষ সীমিত রয়েছে সেখান পর্যন্ত, যতটা সীমায় বায়ুর নিবাস রয়েছে, একে “বাতগোপম্" বলা হয়েছে।]