Loading...
अथर्ववेद > काण्ड 20 > सूक्त 36

काण्ड के आधार पर मन्त्र चुनें

  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 36/ मन्त्र 5
    सूक्त - भरद्वाजः देवता - इन्द्रः छन्दः - त्रिष्टुप् सूक्तम् - सूक्त-३६

    तं पृ॒च्छन्ती॒ वज्र॑हस्तं रथे॒ष्ठामिन्द्रं॒ वेपी॒ वक्व॑री॒ यस्य॒ नू गीः। तु॑विग्रा॒भं तु॑विकू॒र्मिं र॑भो॒दां गा॒तुमिषे॒ नक्ष॑ते॒ तुम्र॒मच्छ॑ ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    तम् । पृ॒च्छन्ती॑ । वज्र॑ऽहस्तम् । र॒थे॒ऽस्थम् । इन्द्र॑म् । वेपी॑ । वक्व॑री । यस्य॑ । नु । गी: ॥ तु॒वि॒ऽग्रा॒भम् । तु॒वि॒ऽकू॒र्मिम् । र॒भ॒:ऽदाम् । गा॒तुम् । इ॒षे॒ । नक्ष॑ते । तुम्र॑म् । अच्छ॑ ॥३६.५॥


    स्वर रहित मन्त्र

    तं पृच्छन्ती वज्रहस्तं रथेष्ठामिन्द्रं वेपी वक्वरी यस्य नू गीः। तुविग्राभं तुविकूर्मिं रभोदां गातुमिषे नक्षते तुम्रमच्छ ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    तम् । पृच्छन्ती । वज्रऽहस्तम् । रथेऽस्थम् । इन्द्रम् । वेपी । वक्वरी । यस्य । नु । गी: ॥ तुविऽग्राभम् । तुविऽकूर्मिम् । रभ:ऽदाम् । गातुम् । इषे । नक्षते । तुम्रम् । अच्छ ॥३६.५॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 36; मन्त्र » 5

    भाषार्थ -
    (বেপী) উদাত্তাদি স্বর-সমূহের দৃষ্টিতে সুর কম্পনশীল, (বক্বরী) এবং যথার্থজ্ঞানের কথনকারী/নির্দেশক (যস্য গীঃ) যার বেদবাণী—(বজ্রহস্তম্) ন্যায়বজ্রধারী, (রথেষ্ঠাম্) শরীর-রথ তথা ব্রহ্মাণ্ড-রথে স্থিত, (তুবিগ্রাভম্) মজবূত বন্ধনযুক্ত, (তুবিকূর্মিম্) মহতী কৃতি শক্তি দ্বারা সম্পন্ন, (রভোদাম্) শক্তি প্রদাতা, (গাতুম্) বেদবাণীর উপদেষ্টা, (তুম্রম্) তুমুল অর্থাৎ মহান্ (তম্ ইন্দ্রম্) সেই পরমেশ্বরের বিষয়ে (পৃচ্ছন্তী) জিজ্ঞেস করে, (ইষে) প্রজাদের অভীষ্টের জন্য (নক্ষতে) প্রাপ্ত হয়েছে।

    - [তুবিগ্রাভম্= সংসারে গ্রহ, উপগ্রহ, সূর্য নক্ষত্র, তারাগণ, কোনোরকম অবলম্বন ছাড়াই মহাকাশে নিরন্তর পরিভ্রমণ করছে, এবং স্থান ভ্রষ্ট হয় না। ইহার কারণ হল, এই সবকিছু পরমেশ্বরের দ্বারা দৃঢ়ভাবে বদ্ধ। রভোদাম্=রভস্ (strength; আপ্টে)+দা। পৃচ্ছন্তী=যেমন মন্ত্র ৪ এ “কস্তে ভাগঃ, কিং বয়ঃ”—দ্বারা পরমেশ্বরের প্রতি প্রশ্ন করা হয়েছে। এরূপ প্রশ্ন বেদে অনেক স্থানে করা হয়েছে। গাতুম্=গায়তি সঃ গাতুঃ (উণা০ কোষ ১.৭৩)। নক্ষতে=গতিকর্মা (নিঘং০ ২.১৪); গতেঃ ত্রয়োঽর্থাঃ জ্ঞানম্ গতিঃ, প্রাপ্তিশ্চ।]

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top