English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 10/ मन्त्र 4
सूक्त - अथर्वा
देवता - रात्रिः, धेनुः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - रायस्पोषप्राप्ति सूक्त
इ॒यमे॒व सा या प्र॑थ॒मा व्यौच्छ॑दा॒स्वित॑रासु चरति॒ प्रवि॑ष्टा। म॒हान्तो॑ अस्यां महि॒मानो॑ अ॒न्तर्व॒धूर्जि॑गाय नव॒गज्जनि॑त्री ॥
स्वर सहित पद पाठइ॒यम् । ए॒व । सा । या । प्र॒थ॒मा । वि॒ऽऔच्छ॑त् । आ॒सु । इत॑रासु । च॒र॒ति॒ । प्रऽवि॑ष्टा । म॒हान्त॑: । अ॒स्या॒म् । म॒हि॒मान॑: । अ॒न्त: । व॒धू: । जि॒गा॒य॒ । न॒व॒ऽगत् । जनि॑त्री ॥१०.४॥
स्वर रहित मन्त्र
इयमेव सा या प्रथमा व्यौच्छदास्वितरासु चरति प्रविष्टा। महान्तो अस्यां महिमानो अन्तर्वधूर्जिगाय नवगज्जनित्री ॥
स्वर रहित पद पाठइयम् । एव । सा । या । प्रथमा । विऽऔच्छत् । आसु । इतरासु । चरति । प्रऽविष्टा । महान्त: । अस्याम् । महिमान: । अन्त: । वधू: । जिगाय । नवऽगत् । जनित्री ॥१०.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 10; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
(ইয়ম্ এব সা) এই হলো সেই (প্রথমা) প্রথম ঊষা (যা) যা (ইতরাসু প্রবিষ্টা) অন্য ঊষাগুলিতে প্রবিষ্ট হয়ে (ব্যৌচ্ছৎ) অন্ধকার/তমস-এর নিরসন করেছে, (চরতি) এবং সেই সকল ঊষার মধ্যে বিচরণ করে। (অস্যাম্ অন্তঃ) এই প্রথম ঊষার মধ্যে (মহান্তঃ মহিমানঃ) অপরিমিত মহিমা রয়েছে, (জিগায়) অতঃপর ইহা বিজয়িনী হয়েছে, যেমনন (নবগত বধূঃ) পতিগৃহে নববধূ (জনিত্রী) সন্তানোৎপাদিকা হয়ে, বিজয়ী হয়ে যায়।
टिप्पणी -
[সৃষ্টির প্রারম্ভে প্রকটিত প্রথম ঊষাই যেন তদনন্তর প্রকট হওয়া ঊষাগুলির মধ্যে প্রকটিত হচ্ছে। এই সব ঊষাগুলির স্বরূপের মধ্যে সাম্য আছে। অতঃ এই ঊষাগুলির মধ্যে প্রথমোৎপন্ন ঊষার প্রকট হওয়ার কথা বলা হয়েছে। নববধূ সন্তানোৎপাদন করে, পতিগৃহ বাসীদের প্রসন্ন করে, তাঁদের মন জয় করে, কারণ সে বংশপরম্পরা বজায় রাখতে সহায়িকা হয়েছে।]