English
अथर्ववेद - काण्ड 5/ सूक्त 29/ मन्त्र 5
सूक्त - चातनः
देवता - जातवेदाः
छन्दः - पुरोतिजगती विराड्जगती
सूक्तम् - रक्षोघ्न सूक्त
यद॑स्य हृ॒तं विहृ॑तं॒ यत्परा॑भृतमा॒त्मनो॑ ज॒ग्धं य॑त॒मत्पि॑शा॒चैः। तद॑ग्ने वि॒द्वान्पुन॒रा भ॑र॒ त्वं शरी॑रे मां॒समसु॒मेर॑यामः ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । अ॒स्य॒ । हृ॒तम् । विऽहृ॑तम् । यत् । परा॑ऽभृतम् । आ॒त्मन॑: । ज॒ग्धम् । य॒त॒मत् । पि॒शा॒चै: । तत् । अ॒ग्ने॒ । वि॒द्वान् । पुन॑: । आ । भ॒र॒ । त्वम् । शरी॑रे । मां॒सम् ।असु॑म् । आ । ई॒र॒या॒म॒: ॥२९.५॥
स्वर रहित मन्त्र
यदस्य हृतं विहृतं यत्पराभृतमात्मनो जग्धं यतमत्पिशाचैः। तदग्ने विद्वान्पुनरा भर त्वं शरीरे मांसमसुमेरयामः ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । अस्य । हृतम् । विऽहृतम् । यत् । पराऽभृतम् । आत्मन: । जग्धम् । यतमत् । पिशाचै: । तत् । अग्ने । विद्वान् । पुन: । आ । भर । त्वम् । शरीरे । मांसम् ।असुम् । आ । ईरयाम: ॥२९.५॥
अथर्ववेद - काण्ड » 5; सूक्त » 29; मन्त्र » 5
विषय - हृतं, विहतं, पराभृतम्
पदार्थ -
१. (अग्ने) = हमें नीरोग बनाकर उन्नति-पथ पर ले-चलनेवाले ज्ञानी वैद्य! (अस्य आत्मनः) = इस देह का (पिशाचैः) = मांसभक्षी रोगजन्तुओं ने (यत्) = जो (हतम्) = मांस और बल आदि हर लिया है, (यत् विहतम्) = जो छीन लिया है, (पराभृतम्) = जो लूट लिया है और (यतमत् जग्धम्) = जो खा लिया है, (तत्) = उस सबको (विद्वान्) = सम्यक् जानता हुआ (त्वम्) = तू (पुनः आभर) = औषध प्रयोग के द्वारा पुन: प्राप्त करा दे। हम (शरीरे मांसं असुम्) = शरीर में मांस और प्राणशक्ति को (ऐरयामः) = सब अङ्गों में प्रेरित करते हैं।
भावार्थ -
ज्ञानी वैद्य द्वारा उचित औषध-प्रयोग से रोग-कृमियों से जनित कमी दूर की जाती है, शरीर फिर से मांस व रुधिर-सम्पन्न बनाया जाता है।
इस भाष्य को एडिट करें