Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 31/ मन्त्र 15
    ऋषिः - नारायण ऋषिः देवता - पुरुषो देवता छन्दः - अनुष्टुप् स्वरः - गान्धारः
    1

    स॒प्तास्या॑सन् परि॒धय॒स्त्रिः स॒प्त स॒मिधः॑ कृ॒ताः।दे॒वा यद्य॒ज्ञं॑ त॑न्वा॒नाऽअब॑ध्न॒न् पुरु॑षं प॒शुम्॥१५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    स॒प्त। अ॒स्य॒। आ॒स॒न्। प॒रि॒धय॒। इति॑ परि॒ऽधयः॑। त्रिः। स॒प्त। स॒मिध॒ इति॑ स॒म्ऽइधः॑। कृ॒ताः ॥ दे॒वाः। यत्। य॒ज्ञम्। त॒न्वा॒नाः। अब॑ध्नन्। पुरु॑षम्। प॒शुम् ॥१५ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    सप्तास्यासन्परिधयस्त्रिः सप्त समिधः कृताः । देवा यद्यज्ञन्तन्वानाऽअबध्नन्पुरुषम्पशुम् ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    सप्त। अस्य। आसन्। परिधय। इति परिऽधयः। त्रिः। सप्त। समिध इति सम्ऽइधः। कृताः॥ देवाः। यत्। यज्ञम्। तन्वानाः। अबध्नन्। पुरुषम्। पशुम्॥१५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 31; मन्त्र » 15
    Acknowledgment

    পদার্থ -

    সপ্তাস্যাসন্ পরিধয়াস্ত্রিঃ সপ্ত সমিধঃ কৃতাঃ ।

    দেবা যদ্যজ্ঞং তন্বানাঽঅবধ্নন্ পুরুষং পশুম্।।৭৬।।

    (যজু ৩১।১৫)

    পদার্থঃ (যৎ) যে (যজ্ঞম্) মানস জ্ঞানরূপ যজ্ঞকে (তন্বানাঃ) বিস্তৃত করে (দেবাঃ) বিদ্বানগণ (পশুম্) জানার যোগ্য (পুরুষম্) পূর্ণ পরমাত্মাকে হৃদয়ে (অবধ্নন্) ধ্যানযোগ রশ্মিতে আবদ্ধ করেন, (অস্য) এই যজ্ঞের (সপ্ত) সাত (পরিধয়ঃ আসন্) পরিধি তথা ধারণ সামর্থ্য হয় এবং (ত্রিঃসপ্ত) একুশ এর (সমিধঃ) সামগ্রীরূপ (কৃতাঃ) -এমন বিধান করা হয়েছে।

     

    ভাবার্থ -

    ভাবার্থঃ বিদ্বানগণ পূর্ণ পরমাত্মার উপাসনারূপ এই মানসযজ্ঞকে বিস্তৃতরূপে দর্শন করেন। সপ্ত এই মানস যজ্ঞবেদীর রশ্মিময় বন্ধন, একুশ তার সজ্জিত সমিধ (যজ্ঞের কাঠকে বলা হয় সমিধ)। কী এই সপ্ত বন্ধন?

    মহর্ষি দয়ানন্দ সরস্বতী ব্যাখ্যা করেছেন- সপ্ত বন্ধন হল বেদের সাতটি ছন্দ (গায়ত্রী, উষ্ণী, ত্রিষ্টুভ, বৃহতী, জগতী, অনুষ্টুপ, পংক্তি), ২১ সমিধ হল প্রকৃতি, মহৎ, অহংকার, পঞ্চ সূক্ষ্মভূত (তন্মাত্রা), পাঁচ স্থূল ভূত, পঞ্চ জ্ঞানেন্দ্রিয়, ত্রিগুণ (সত্ত্ব, রজঃ, তমঃ) ।।৭৬।।

     

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top