English
अथर्ववेद - काण्ड 11/ सूक्त 10/ मन्त्र 2
सूक्त - भृग्वङ्गिराः
देवता - त्रिषन्धिः
छन्दः - त्र्यवसाना षट्पदा त्रिष्टुब्गर्भातिजगती
सूक्तम् - शत्रुनाशन सूक्त
ई॒शां वो॑ वेद॒ राज्यं॒ त्रिष॑न्धे अरु॒णैः के॒तुभिः॑ स॒ह। ये अ॒न्तरि॑क्षे॒ ये दि॒वि पृ॑थि॒व्यां ये च॑ मान॒वाः। त्रिष॑न्धे॒स्ते चेत॑सि दु॒र्णामा॑न॒ उपा॑सताम् ॥
स्वर सहित पद पाठई॒शाम् । व॒: । वे॒द॒ । राज्य॑म् । त्रिऽसं॑धे । अ॒रु॒णै: । के॒तुऽभि॑: । स॒ह । ये । अ॒न्तरि॑क्षे । ये । दि॒वि । पृ॒थि॒व्याम् । ये । च॒ । मा॒न॒वा: । त्रिऽसं॑धे: । ते । चेत॑सि । दु॒:ऽनामा॑न: । उप॑ । आ॒स॒ता॒म् ॥१२.२॥
स्वर रहित मन्त्र
ईशां वो वेद राज्यं त्रिषन्धे अरुणैः केतुभिः सह। ये अन्तरिक्षे ये दिवि पृथिव्यां ये च मानवाः। त्रिषन्धेस्ते चेतसि दुर्णामान उपासताम् ॥
स्वर रहित पद पाठईशाम् । व: । वेद । राज्यम् । त्रिऽसंधे । अरुणै: । केतुऽभि: । सह । ये । अन्तरिक्षे । ये । दिवि । पृथिव्याम् । ये । च । मानवा: । त्रिऽसंधे: । ते । चेतसि । दु:ऽनामान: । उप । आसताम् ॥१२.२॥
अथर्ववेद - काण्ड » 11; सूक्त » 10; मन्त्र » 2
मन्त्रार्थ -
(त्रिषन्धे) हे त्रिषन्धि अस्त्र-गन्धक मनः शिल स्फोटक पदार्थ मिश्रित अस्त्र या उनके प्रयोक्ता सैनिक ! तू (अरुणै:-केतुभिः सह) लाल रंग वाले ज्वलनध्वजाओं-प्रहारों के साथ (च:) उन शत्रुओं के "पुरुष व्यत्ययः” (राज्यम्) राज्य का (ईशां वेद) स्वामी हो जा 'छन्दसो विदेरनुप्रयोगः' (ये अन्तरिक्षे) जो अन्तरिक्ष में (ये दिवि) जो द्युलोक में (ये पृथिव्याम्) जो पृथिवी में अरुण केतु-ज्वलन ध्वजाएं हैं वे (मानवा:) 'मानवानामेते तद्धितप्रत्ययस्य लुक' शत्रुओं के प्रहारक होकर (त्रिषन्धेः) हे त्रिषन्धि ! उसके प्रयोक्ता 'सुलुगभावश्च छान्दसः' (ते चेतसि) तेरे संज्ञान-संकेत में प्रेरणा में रहकर (दुमान:उपासताम्) दुर्गाम दुष्प्रवृति वाले शत्रुओं की 'द्वितीयार्थे प्रथमा' सेवन करे- प्राप्त हो ॥२॥
विशेष - ऋषिः-भृग्वङ्गिराः (भर्जनशील अग्निप्रयोगवेत्ता) देवता – त्रिषन्धिः ( गन्धक, मनः शिल, स्फोट पदार्थों का अस्त्र )
इस भाष्य को एडिट करें