Loading...
अथर्ववेद > काण्ड 20 > सूक्त 16

काण्ड के आधार पर मन्त्र चुनें

  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 16/ मन्त्र 11
    सूक्त - अयास्यः देवता - बृहस्पतिः छन्दः - त्रिष्टुप् सूक्तम् - सूक्त-१६

    अ॒भि श्या॒वं न कृश॑नेभि॒रश्वं॒ नक्ष॑त्रेभिः पि॒तरो॒ द्याम॑पिंशन्। रात्र्यां॒ तमो॒ अद॑धु॒र्ज्योति॒रह॒न्बृह॒स्पति॑र्भि॒नदद्रिं॑ वि॒दद्गाः ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    अ॒भि । श्या॒वम् । न । कृश॑नेभि : । अश्व॑म् । नक्ष॑त्रेभि: । पि॒तर॑: । द्याम् । अ॒पिं॒श॒न् ॥ रात्र्या॑म् । तम॑: । अद॑धु: । ज्योति॑: । अह॑न् । बृह॒स्पति॑: । भि॒नत् । अद्रि॑म् । वि॒दत् । गा:॥१६.११॥


    स्वर रहित मन्त्र

    अभि श्यावं न कृशनेभिरश्वं नक्षत्रेभिः पितरो द्यामपिंशन्। रात्र्यां तमो अदधुर्ज्योतिरहन्बृहस्पतिर्भिनदद्रिं विदद्गाः ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    अभि । श्यावम् । न । कृशनेभि : । अश्वम् । नक्षत्रेभि: । पितर: । द्याम् । अपिंशन् ॥ रात्र्याम् । तम: । अदधु: । ज्योति: । अहन् । बृहस्पति: । भिनत् । अद्रिम् । विदत् । गा:॥१६.११॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 16; मन्त्र » 11

    भाषार्थ -
    (ন) যেমন (শ্যাবম্) শ্যাম বর্ণবিশিষ্ট (অশ্বম্) অশ্বকে (পিতরঃ) তার পালক স্বামী, (কৃশনেভিঃ) অগ্নি-সদৃশ চমকিত মণির হার/অলংকার দ্বারা (অপিংশন্) সুশোভিত করে, তেমনই (পিতরঃ) পালক-ঋতুসমূহ (কৃশনেভিঃ নক্ষত্রেভিঃ) কৃশানু-সমান চমকিত নক্ষত্র দ্বারা (দ্যাম্) দ্যুলোককে (অপিংশন্) সুশোভিত করেছে। পালক-ঋতুসমূহ (রাত্র্যাম্) রাত্রিতে (তমঃ অদধুঃ) অন্ধকার স্থাপিত করেছে। এবং (অহ্ন) দিনের বেলায় (জ্যোতিঃ) জ্যোতি স্থাপিত করেছে, (বৃহস্পতিঃ) বায়ু (অদ্রিম্) মেঘকে (ভিনৎ) ছিন্ন-ভিন্ন করে (গাঃ) জল (বিদৎ) প্রাপ্ত করেছে।

    - [কৃশন=কৃশানু (=অগ্নি)। মন্ত্রে পালক-ঋতুগুলোর অনুসারে, যখন মেঘকে ছিন্ন-ভিন্ন করে দিয়েছে, এবং উহার সমগ্র জল প্রাপ্ত করে নিয়েছে, তখন আকাশ স্বচ্ছ হয়ে গেছে। এবং দিনে সূর্য চমকিত হয়েছে, এবং রাত্রীতে শ্যাম আকাশে অগ্নিময়-নক্ষত্র চমকিত হয়েছে। এইভাবে মন্ত্র ১০ এবং ১১ এ বর্ষাঋতুর সমাপ্তিতে বিবিধ দৃশ্যের বর্ণনা হয়েছে । পিতরঃ=ঋতবঃ (শত০ ব্রা০ ২.৬.১.৩২) এ সায়ণ। তথা ‘পিতৃমতে’ এর ব্যাখ্যায় পিতৃ=ঋতু (দয়ানন্দ, যজুঃ০ ২.২৯)।]

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top