English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 96/ मन्त्र 19
सूक्त - ब्रह्मा
देवता - यक्ष्मनाशनम्
छन्दः - ककुम्मत्यनुष्टुप्
सूक्तम् - सूक्त-९६
हृद॑यात्ते॒ परि॑ क्लो॒म्नो हली॑क्ष्णात्पा॒र्श्वाभ्या॑म्। यक्ष्मं॒ मत॑स्नाभ्यां प्ली॒ह्नो य॒क्नस्ते॒ वि वृ॑हामसि ॥
स्वर सहित पद पाठहृद॑यात् । ते॒ । परि॑ । क्लो॒म्न: । हली॑क्ष्णात् । पा॒र्श्वाभ्या॑म् ॥ यक्ष्म॑म् । मत॑स्नाभ्याम् । प्ली॒ह्न: । य॒क्न: । ते॒ । वि । वृ॒हा॒म॒सि॒ ॥९६.१९॥
स्वर रहित मन्त्र
हृदयात्ते परि क्लोम्नो हलीक्ष्णात्पार्श्वाभ्याम्। यक्ष्मं मतस्नाभ्यां प्लीह्नो यक्नस्ते वि वृहामसि ॥
स्वर रहित पद पाठहृदयात् । ते । परि । क्लोम्न: । हलीक्ष्णात् । पार्श्वाभ्याम् ॥ यक्ष्मम् । मतस्नाभ्याम् । प्लीह्न: । यक्न: । ते । वि । वृहामसि ॥९६.१९॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 96; मन्त्र » 19
भाषार्थ -
হে রোগী! (তে) তোমার (হৃদয়াৎ) হৃদয় থেকে, (ক্লোম্নঃ পরি) ডান ফুসফুস থেকে, (হলীক্ষ্ণাৎ) বাম ফুসফুস থেকে, (পার্শ্বাভ্যাম্) দুই পার্শ্ব/কুক্ষি/বাহুমূল থেকে, (মতস্নাভ্যাম্) দুই বৃক্ক থেকে, (প্লীহ্নঃ) প্লীহা থেকে, (যক্নঃ) যকৃৎ থেকে (যক্ষ্মম্) যক্ষ্মা রোগ (বিবৃহামসি) আমরা দূর করি।
- [ক্লোমা=“বামতঃ প্লীহা ফুপ্ফুসঃ, দক্ষিণতো যকৃৎ ক্লোম চ” (সুশ্রুত শরীর০ ৪.৩৭)। মতস্নাভ্যাম্=মদ থেকে শোধনকারী, শারীরিক মাদক তত্ত্ব-সমূহকে মূত্র দ্বারা নিষ্কাশিত করে শরীরের শুদ্ধিকারক; মত (মদ)+স্না (শৌচে)। প্লীহা = Spleen। পরিক্লোমা = Gonorrhea। ]
इस भाष्य को एडिट करें